


ARILARIN OĞUL VERMESİ
Oğul verme bal arılarının çoğalma isteği ve her ilkbaharda rastlanılan doğal bir davranışıdır. Eğer rastlamışsanız; çevrenizde binlerce arı uçar. Sesleri ve görüntüsü harikadır. Siz arılardan korunmak için elinizle arılara vurmazsanız; bu arılar üzerinize konsa da sizi sokmazlar. Kovandan çıkmadan önce yeni kuracakları yuva için balla karınlarını doyururlar. Tok arılar oldukça sakindirler.
Yeni yuvalarını nasıl seçerler?
Öncü işçi arılar geçici ve kalıcı yuva kuracakları yeri seçerler. Bu öncü arılar dans ederek birbirleriyle anlaşır ve konacakları yere karar verirler. Ana arı bunlara uyar. Arılıktaki(arı kovanlarımızı koyduğumuz arazi) bir ağaç dalına geçici olarak konarlar. Bu oğulu o gün alıyorsak, arılar henüz tok oldukları için sokmazlar. Ama ertesi gün karınları acıkır. Saldırgan olurlar. Yani ertesi gün alacağımız oğulda tedbirli olmak gerekir.
Oğul nasıl alınır?
Arıcı her gün arılarını kontrol ediyorsa oğul kaçırmaz. Arılar genellikle arılıktaki bir ağacın dalına konarlar. Ağaca çıkıp bu dalı kesip; hiç sarsıntı yapmadan, iple aşağıya sarkıtırız. Üst dalı kesmeden önce onun altındaki dalları temizlemek gerekir. Arı salkımı aşağıdaki dallara çarpar ya da sarsıntıyla sallanırsa aşağı dökülür. Ana arıyı alamazsak işimiz uzar. Bu dalı erişebileceğimiz yere kadar indirip, ipi bağlarız. Hazırladığımız boş kovanın içine silkeleriz. Kovanı yerden biraz yüksekte bir saat kadar bekletiriz. Eğer ana arıyı kovana koymuşsak, dışardakiler de hızlıca kovana girer. Bu kovanı arılıkta uygun bir yere bırakırız. Böylece arımız çoğalmış, yeni bir kolonimiz olmuştur.
Yüksek dallardan alırken teleskopik sırıklara taktığımız torbaları kullanırız. Dalı sallayınca sarsıntıyla torbanın içine salkım dökülür. Sonrasında arıları hazırladığımız kovana dökeriz. Ana arıyı almışsak yeni bir kolonimiz olur. Alamadıysak alana kadar uğraşırız.
Bazen yüksekte, alınması zor dallara konarlar. Arıcı böyle zor yerde para asılı olsa almaktan vazgeçer. Ama oğul olunca yüreği el vermez. Almak için harcadığı emeği gözü görmez.
Oğul çıkmadan önce kovanın önünde hareketlilik olur. Bu sırada ana feromonu içeren spreyi alçaktaki uygun bir dala sıkarız. Arılar bu dalda salkım yapar. Kovanı dalın altına tutup silkeleriz.
Arılığına her gün gidemeyen arıcılar tuzak kovan koyarlar. Temiz bir kovanın içine kabarmış petekler bırakılır. Bu kovanı dört beş günde bir temizleriz. İçinde örümcek, karınca, güve olmaması gerekir. Oğulun öncü işçi arıları bu kovanı tespit edip, kendiliğinden içeri girebilir. Bu tuzak kovanlardan beş altı tane arılığa dağıtmak gerekir.
Bazen oğul alır başını gider. Başkasının bahçesindeki ağacı tercih eder.
Kovanı nasıl hazırlarız?
Yeni koloni için oğulun büyüklüğüne göre kabarmış 4,5 çerçeve koyarız. Kovanın tertemiz olması gerekir. İlk gün için yuvalarını sevsinler, strese girmesinler diye 200gr kadar kek ya da şeker şerbeti veririz. Bunu fazla verirsek ana arı döllendiğinde yumurtlayacak yer bulamaz. Ana yumurtlamayınca koloni yeni ana arayışına girer. Yalancı ana oluştururlar. Faydamız olsun derken, koloniyi zor duruma sokmuş oluruz. Ertesi gün kovanı açıp bakarız. İhtiyacı kadar ham peteği uygun yere koyarız.
Arılar neden oğul verir?
Arı ırkının genetik yapısı önemlidir. Bazı ırklar oğul vermeye meyillidir.
Kovanda arı nüfusu fazlaysa, arıcı boş çerçeve vermekte ya da kat atmakta geciktiyse ana memeleri yaparlar. Nüfusu azaltmak içeriyi rahatlatmak için oğul ihtiyacı doğar.
Kovanın havalanması yetersizse, arılar içerde bunalırlar. Kovanı rahatlatmak, nüfusu bölmek için oğul hazırlığı yaparlar.
Ana arı yaşlandıysa yeterli yumurtayı üretemez(Ana yaşlanınca ne olur?). İşçi arılar daha verimli genç ana isterler. Bunun için yeni ana memeleri yaparlar.
Kovandaki ana arı ölmüşse yeni ana arı yaparlar.
Ana arıyı nasıl yaparlar?
Ana arı ölmüşse acilen mevcut yumurtalardan ana arı memesi oluştururlar. Buna kovandaki işçi arılar karar verir. Genç işçi arılar bu memeleri arı sütüyle doldurur. Yeni genç analar oluşur. Bu durumda ana memeleri çerçevelerin ortasında bulunur. Arı saklamadan bu memeleri gösterir.
Ana arı yaşlandı ya da yetersizse yeni memeler çerçevelerin kenarında, alt ve yanlarda olur. Bu memeleri ana arıdan korurlar. Ana arı kendisine rakip yeni anaları istemez. İşçiler bu memelerin çevresinde bekçilik yapar. Eski anayı kovanı terk etmek zorunda bırakırlar. İlk oğul önceki anayla olur. Koloninin yüzde yetmişi bu oğulla gider. Arıcılar için bu kalabalık oğul önemlidir. Şansı az da olsa bu oğuldan bal elde edebilir(Oğuldan ürün elde edilemez mi?).
Ana arıyla işçi arıların genetik yapıları aynıdır. Aynı yumurtayı daha fazla, uzun süre arı sütüyle besleyince ana arı oluşur(Arı sütünü nasıl yaparlar?). Bu canlılar bize epigenetik dersi verir(Epigenetik nedir?). Hayatın devamındaki üretim şekli ve kapasitesine yediği gıda karar veriyor. Son yıllarda gıdalarla aldığımız genetik kodların vücudumuzda farklı organlara taşınıp, genetik kodumuzu değiştirdiğini gösteren yayınlar vardır(Bitkilerdeki farklı mikro RNA kodları, memelilerde farklı dokularda yüksek oranda tespit edilmiştir).
Arı sütünü nasıl yaparlar?
Arı sütünü 5-15 günlük işçi arılar mandibuler bezelerinden salgılarlar. Ana arı memelerine daha çok koyarlar. Ana arıyı larva yaşamı boyunca ve hayatı boyunca arı sütüyle beslerler. İşçi arı veya erkek arı larvalarına çok az arı sütü verirler. Bir ana arı 5-7 yıl yaşarken, üretim sezonunda işçi arılar yaklaşık 45 gün yaşarlar.
Oğuldan ürün elde edilemez mi?
Bol bal, polen, arı sütü, propolis üretebilmek için koninin güçlü olması gerekir. Tek katlı kovanda 30-40 bin arı varken; iki katlıda 80 bin arı bulunur. Sayının çok olması arıları kendi ihtiyacından daha fazla ürün üretmesi anlamına gelir. Arıcı güçlü kolonileri olsun ister. Çok sayıda koloni olcağına, az sayıdaki kalabalık arılı koloni daha fazla kazanç sağlar.
Dölsüz anayla çıkan oğulda 7 gün içinde ana döllenir. Gömeçlere(petek gözleri) attığı döllü yumurtalardan 21 gün sonra işçi arılar çıkar. Bu işçi arılar 21 gün kovan içindeki işlerde çalışır. Sonrasında tarlacı arı olarak dışardan ürün getirebilirler. Yani 40-45 gün arıcının kaybı olur. Nektar akımı bu sürede biter. Bu koloniden ertesi yıl iyi ürün elde edebilir.
Döllü anayla çıkan ilk koloninin nüfusu kalabalıktır. Bu ilk oğuldan o yıl da verim alınabilir. Fakat diğerlerinden daha az olur.
Arıcı oğula engel olmak için en geç 9 günde bir kovandaki arıları kontrol eder. İhtiyaca göre petek ekleyerek, kat atarak hacmi genişletir. Ana memeleri görürse bunları bozar. Sonraki kontrolünde yine memeler oluşmuşsa, oğula engel olamayacağını düşünüyorsa arıyı bölebilir. Arıcı farklı tekniklerle kendi kontrolünde koloniyi rahatlatmaya çalışır.
Yalancı ana nedir?
Koloni ana arısını kaybedince(Koloni ana arısını eden kaybeder?), yeni yumurta yoksa, işçilerden biri dölsüz yumurtlamaya başlar. Yani erkek arı üretir. İşçi arı nüfusu hızla azalır. Kovanı açıp baktığımızda bir gömeçte bir iki tane yumurta görürüz. Arılar huzursuzdur. Düzensiz hareket eder, kanatlarını farklı çırparlar. Doğacak yeni arılar erkek olduğu için koloni çöker. Arıcı bu durumu erken fark ederse bu koloniye yeni ana verir(Yeni ana nasıl temin edilir?). Erken dönemdeyse bu anayı kabul ederler. Geç dönemde farlı teknikler uygulamak gerekir. Arıcı için sıkıntılı, üzücü bir durumdur.
Koloni anasını neden kaybeder?
Arıcı çerçeveleri kontrol ederken ana arıyı dışarı düşürebilir. Yanlışlıkla çerçevelerin arasında sıkıştırıp öldürebilir. Varroa için arılara verdiği ilaçlar anaya zarar verebilir. Yani çoğunlukla arıcı hatalarıyla olur.
Bazen dölsüz ana arı çiftleşme uçuşuna çıkıp geri gelemeyebilir. Yolunu bulamaz ya da kuşlara, böceklere yem olabilir.
Yeni ana nasıl temin edilir?
Arıcılık sektöründe sadece ana arı üreten arıcılar vardır. Bu hazır halde döllenmiş olarak satılır. Arı malzemesi satan yerlerden alınarak ya da kargoyla istenerek alınır. Anasız kovanda arıların kalabalık olduğu yere ana arı kafesiyle verilir(Ana arı kafesi nedir?). Bir iki gün sonra kafes açılır. Yüzde yetmişe yakın oranda yeni anayı koloni kabul eder.
Biz birkaç tane ana arımızı yedekte tutuyoruz. Acil durumda ana arı kovanındaki bu arılardan faydalanırız.
Ana arı kafesi nedir?
Yeni ana arıyı koloni kabul edene kadar düşman kabul edip saldırırlar. Ana arının feromonuna alışana kadar ana arı kafeste tutulur. Bu kafesler farklı tiplerde olabilir. Kibrit kutusundan biraz büyük, arıların geçemeyeceği delikler olan üründür.
Ana yaşlanınca ne olur?
Ana arının mandibular bezlerinden ve bacaklarından feromon salgılanır. İşçi arıların da kendine ait feromonu vardır. Ana arıya temas eden işçi arılar ana arının feromonu diğer arılara da ulaştırırlar. İşçi arıların birbiriyle teması, ana arıdan diğer arıların da haberdar olmasını sağlar. Bu feromon yetersiz üretiliyorsa yeni ana hazırlığı başlar. Ana arı az yumurtlarsa, işçi yavru sayısı azalır. Genç işçilerin feromonu bu şekilde azalır. Bu durumda yeni ana hazırlığını başlatır.
Aslında koloniyi yöneten işçi arılardır. Ana arının diğer adı kraliçe arıdır. Kraliçenin ne yapacağına işçi arılar karar verir. Ana arı koloninin bel kemiği, vazgeçilmezidir. Vazgeçileceği zamana işçi arılar karar verir. Hatta ilkbaharda erkek arıların çoğalmasını sağlarken; sonbaharda hiç birini içeri sokmazlar(Erkek arı bal yapar mı?).
Erkek arı bal yapar mı?
Erkek arının asıl görevi ana arıyı döllemektir. Ana arı döllenme uçuşuna çıktığında 10-15 erkek arı tarafından döllenir. Döllenmiş ana arı kovana girdikten sonra bir daha dışarı çıkmaz. Oğul vereceği zaman çıkar. Erkek arıların iğnesi yoktur. Bal üretemezler. Kovan savunmasında görev almazlar.
Merak ettiklerinizi whatsapp iletişim hattından sorabilirsiniz. Devapi: 0532 527 38 28
Uz. Dr. Dursun Ünal