BAL SAĞLIĞIMIZ İÇİN ZARARLI MIDIR?
İnsanların M.Ö. 6000 yılından beri bal yediği bilinmektedir. Günümüzde sayısı artan insanları beslemek için karbonhidrat ağırlıklı yiyecekler artmıştır. Artan şeker hastalığı, şişmanlık gibi kronik hastalıklarda bu beslenme alışkanlığı sorumlu tutulmaktadır. Bazı bilim adamlarınca bal da temelde bir karbonhidrat olarak aynı yere konulmaktadır. Beslenmemizi ne zaman sorgulasak; “Atalarımız nasıl besleniyordu?” sorusu aklımıza gelir. Dünyada bizden önce bal arıları vardı. 300 milyon yıllık bir geçmişleri vardır. İnsanlar balı yaklaşık 8000 yıldır yemektedir. Bugün karşı çıktığımız karbonhidrat ile balı karıştırmamak gerekir. Beslenmemizde yer verdiğimiz karbonhidrat bal olmalıdır. Bunun yanında diğer karbonhidratlar en az düzeye indirilmelidir.
ŞEKER HASTALARI BAL YİYEBİLİR Mİ?
Balın glisemik endeksi diğer karbonhidratlardan daha düşüktür. Şeker hastaları karbonhidrat yiyecekse kararında bal tercih edebilir {Al-Waili, 2013 #25}. Diğer karbonhidratlara göre kan şekerini daha az yükseltir. Şeker hastalarında insülin salınımını artırır. Buna rağmen şeker hastaları fazla miktarda bal yerse; kan glukoz düzeyi yükselir. Kararında, az miktarda; diğer karbonhidratlar azaltılarak yenilebilir.
HANGİ BAL DAHA KALİTELİDİR?
Balların kıymeti içerdiği antioksidan madde(fenolik bileşikler) miktarlarıyla ölçülmektedir. Bal arıları bu antioksidan maddeleri çevresindeki bitkilerden getirir. Yaşadığımız topraklar bitki örtüsü açısından çok zengindir. Anadolu’da yaklaşık 11000 tür bitki yaşamaktadır. 3000 türü endemiktir. Bunların çoğuyla bal arıları temas halindedir. Bu zenginlik ballarımıza da gelmektedir. Apiterapide balların kalitesi özellikle anti oksidan kapasitesine göre belirlenmektedir. Balda sağlık için fayda gösteren pek çok madde vardır. Sadece anti oksidan miktarlarına bakarak, değer biçmek doğru değildir. Bitkilerden ve çevreden pek çok şifa kaynağı madde gelmektedir. Bilindiği gibi C vitamini anti oksidan olarak kıymetlidir. Ancak eczanelerde yüzlerce ilaç arasında bir de C vitamini vardır. Diğer ilaçlardan daha kıymetli olduğunu söyleyemeyiz. Ballar için de aynı şekilde düşünebiliriz. Sadece anti oksidan miktarıyla balın sağlık değerinden söz etmemiz doğru değildir. Farklı coğrafi bölgelerimizden elde edilen balların hepsi kıymetlidir. Üzerinde çok yönlü düşünerek klinik araştırmaların yapılması balın değerini belirleyecektir. Faklı ihtiyaç alanlarında farklı ballar ön plana çıkacaktır. Bitkideki faydalar ballara geçmektedir. Balların fiyatları arz talep, markayla da oldukça ilgilidir. Az üretilen balın fiyatı; talebe bağlı olarak artar. Sağlık için faydasını fiyatıyla bire bir kıyaslayamayız. Söylediklerimizin hepsi gerçek ballar içindir. Bal aromalı reçeller, şeker balları, diğer tahşişler bal olarak adlandırılamaz.
BAL CİLT MASKESİ OLARAK KULLANILIR MI?
Bal cilt bakımı için direkt cilde sürülebilir. Cildi nemlendirici ve onarıcı etkisi vardır. Kozmetikte krem, losyon, şampuan gibi ürünlere katılır.{Burlando, 2013 #132}.
BAL YARALARA İYİ GELİR Mİ?
Bal yanık yaraları, kesi yaraları, derinin iltihaplı yaralarında tedavi için deriye sürülerek kullanılmaktadır{Paunica-Panea, 2023 #166}.
Balın yara iyileşmesi üzerindeki genel etkileri;
- Yaranın daha hızlı küçülmesini sağlar.
- Granülasyon dokusunun oluşumunu destekler.
- Yaraların epitelizasyonunu destekler.
- Doku büyümesini ve kolajen sentezini uyarır.
- Yara yatağında yeni kan damarlarının gelişimini uyarır.
- Ameliyat sonrası iz oluşumunu azaltır.
- Ödemi azaltır.
- İnflamasyonu azaltır.
- Yaraların kokusunu giderir.
- Nemli yara iyileşmesini destekler.
- Debridmanı kolaylaştırır.
- Ağrıyı azaltır{Al-Waili, 2011 #227}.
Antibiyotiklerin mikroplar üzerindeki etkinliğini artırır{McLoone, 2020 #103}. Deri yaralarında sürülmesi antibiyotik tedavisindeki başarıyı artırır.
BAL ÖKSÜRÜĞE İYİ GELİR Mİ?
Bal ve arı sütü karışımı daha güçlü antibakteriyel etki gösterir {Boukraâ, 2008 #332}. Üst solunum yolu enfeksiyonlarında yenilmesi fayda sağlamaktadır. Çocuklarda öksürüğü azaltır {Abuelgasim, 2021 #365}.
BAL MİDE İÇİN FAYDALI MIDIR?
Gastrit, mide ülseri tedavisine katkı sağlar. Yangı giderici etkisi vardır {Fazalda, 2018 #391}. Helicobacter pylori mide, duodenum ülserine ve kronik gastrite neden olan bir bakteridir. Tedavide antibiyotik ve antiasit ilaçlar kullanılır. Bal bu tedaviye büyük katkı sağlar. {Adam, 2020 #390}. Ballar prebiyotik olarak değerlidir. İçerdiği eser elementler, mineraller, fenolik bileşikler, aminoasitler balı sağlık için faydalı yapar.
BAL İSHALE İYİ GELİR Mİ?
İshalde suyla karıştırılarak içilebilir. Propolis ve arı sütüyle karıştırılması bu hastalıklarda etkinliğini artırır. Bir yaşından önce botulizm riskinden dolayı yenilmez.
BAL İNSANI ZEHİRLER Mİ?
Kuzey Anadolu’da yetişen Rhododendron ponticum(komar, orman gülü), Rhododendron luteum(zifin) bitkilerinden gelen bal “deli bal” olarak bilinir. Bir kaşık yenildiğinde bile tansiyon düşüklüğü, nabız zayıflığı yapar. Bu balın gıda olarak yenilmemesi gerekir. Uygun hastalıklarda dikkatli yenilebilir. Çocuklara verilmemelidir. Bu bitkilerin çiçek açtığı dönemde elde edilen balın ayrı süzülmesi uygundur. Deli bal olarak satılırsa arıcıya kazancı daha iyi olur. Diğer bitkilerden gelen ballarla karıştıktan sonra hasat edilmişse; mutlaka bilgi verilmesi gerekir. Yani çok az miktarda yenilmesi tembihlenir.
Yeni Zelanda’da üretilen manuka balı dünyada marka olmuştur. Tedavideki faydalarıyla ilgili çok sayıda bilimsel makale yayınlanmıştır. Bizim ballarımız için de daha fazla bilimsel yayın yapılması ve dünyaya tanıtılması gerekir. Karaçalı balı anti mikrobiyal değerinin, manuka balından üstün olduğunu gösteren çalışma vardır{Kara, 2019}.
Al-Waili, N., et al. (2013). “Honey and Cardiovascular Risk Factors, in Normal Individuals and in Patients with Diabetes Mellitus or Dyslipidemia.” Journal of Medicinal Food 16(12): 1063-1078.
McLoone, P., et al. (2020). “Honey Combination Therapies for Skin and Wound Infections: A Systematic Review of the Literature.” Clinical Cosmetic and Investigational Dermatology 13: 875-888.
Burlando, B. and L. Cornara (2013). “Honey in dermatology and skin care: a review.” Journal of Cosmetic Dermatology 12(4): 306-313.
Paunica-Panea, G., et al. (2023). “Chronic wound management; surgical therapy and complementary nursing with Manuka honey.” Journal of Mind and Medical Sciences 10(1): 139-147.
Al-Waili, N. S., et al. (2011). “Honey for Wound Healing, Ulcers, and Burns; Data Supporting Its Use in Clinical Practice.” Thescientificworldjournal 11: 766-787.
McLoone, P., et al. (2020). “Honey Combination Therapies for Skin and Wound Infections: A Systematic Review of the Literature.” Clinical Cosmetic and Investigational Dermatology 13: 875-888.
Boukraâ, L., et al. (2008). “Additive action of royal jelly and honey against.” Journal of Medicinal Food 11(1): 190-192.
Abuelgasim, H., et al. (2021). “Effectiveness of honey for symptomatic relief in upper respiratory tract infections: a systematic review and meta-analysis.” Bmj Evidence-Based Medicine 26(2): 57-64.
Fazalda, A., et al. (2018). “Antiulcer Effect of Honey in Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs Induced Gastric Ulcer Model in Rats: A Systematic Review.” Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2018.
Adam, Q., et al. (2020). “Study of Anti-Activity of Honey: A Systematic Review.” Sains Malaysiana 49(2): 411-420.
Kara, Y., et al.(2019).“Karaçalı(Palius spina-christi Mill.) balının karakteristik özellikleri “ Uludağ arıcılık dergisi 2019

Dr. Dursun Ünal Kimdir?
Dr. Dursun Ünal, 1995’de Ankara Üniversitesi Tıp fakültesinden mezun olmuştur ve üroloji ihtisasından sonra Bursa Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesinde üroloji uzmanı olarak çalışmaya devam etmektedir. Arıcılığa ilgisi babası tarafından gelen Dr. Dursun Ünal, ilk kovanını 20 yıl önce almıştır ve o günden sonra gittikçe ilgisi artmıştır. Sağlık Bakanlığı’nın 2014 yılında yayınladığı Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları arasında Apiterapi‘nin yer alması ile üroloji branşındaki kısırlık, prostat ve iktidartsızlık gibi rahatsızlıkların apiterapi ile yakından ilgili olması Dr. Dursun Ünal’ı bu alana yöneltmiştir. Apiterapi konusunda çeşitli eğitimler ve seminerlere katılarak bilgilerini arttıran Dr. Dursun Ünal, eşi Biyolog Zübeyde Ünal ile arı çiftliği çalışmalarını gerçekleştirmektedir.
Dr. Dursun Ünal aynı zamanda Fitoterapi ve Akupunktur eğitimlerini de alarak çiftliklerinde eşiyle beraber tıbbi aromatik bitkiler, arı ürünleri ve çok çeşitli karışımlara sahip olmaktadırlar. Dr. Dursun Ünal, 2019 yılından beri Bursa Yüksek İhtisas eğitim ve araştırma hastanesine bağlı olarak açılan, geleneksel ve tamamlayıcı tıp merkezi(GETAT)’nde apiterapi biriminde çalışmaktadır. Apipunktur uygulamalarını hastanede yapmaktadır.